گزارشی از تخریب مبراث استان

چرا تعیین حریمی که برایش هزینه شده ابلاغ نمی‌شود؟

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا گفت: یکی از دلایل کوتاهی در تعیین حریم بار مسوولیتی است که برای سازمان میراث فرهنگی و سایر ارگان‌ها به همراه دارد.

مجتبی گهستونی در گفت و گو با هنرنیوز درباره وضعیت تعیین حریم آثار خوزستان گفت: ایوان کرخه آثار شهری از دوره ساسانیان که در زمان شاپور دوم ساخته شده در ۲۰ کیلومتری شمال‌غربی ویرانه‌های شوش و ۲۰ کیلومتری جنوب غربی دزفول، کامل‌ترین و بزرگ‌ترین شهر مدفون شده ساسانی است که در نتیجه تعرض‌های مختلف خرابه‌هایی از آن باقی مانده است.

او ادامه داد: این محوطه ۴۰۰ هکتاری که اگر کاوش شود آثار و بقایای تاریخی از آن بیرون خواهد آمد، هم اکنون محل عبور جاده و چاه آب و گاه کشاورزی زمین های آزمایشی دانشگاه دزفول است. نکته جالب آن که این دانشگاه خود رشته باستان‌شناسی دارد اما بر روی این محوطه مزرعه کشاورزی احداث می‌کند.

این فعال میراث فرهنگی تصریح کرد: این محوطه باستانی در دوران جنگ توسط نیروهای دشمن تسخیر و دیواره‌های آن به عنوان سنگر ادوات جنگی استفاده شد و موجی از تخریب‌ها را برای این محوطه بوجود ‌آورد. در واقع این محوطه از جمله مکان هایی است که به دلیل غفلت های انجام شده تاکنون تعیین عرصه و حریم آن ابلاغ نشده است.

وی تصریح کرد: از سویی برخی مناطق و محوطه‌ها وجود دارد که تعیین حریم شده اما هنوز مصوب و ابلاغ نشده است که از جمله‌ می‌توان به محوطه باستانی تله برمی در رامهرمز اشاره کرد. تل برمی یا «برمک» محوطه‌ای باستانی و بازمانده از دوره عیلامی است که در جنوب شهر رامهرمز و نزدیکی آبادی کیمه قرار دارد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، شهری ایلامی بوده که در زیر خاک مدفون شده است ولی در این باره هیچ کاوشی صورت نگرفته است. در حفاری‌های غیر علمی و غیر مجازی که در این تپه باستانی گرفته اشیائی مانند مجسمه جانوران و سفال‌های منقش و اجسام دیگر به دست آمده است.

به گفته‌ی دبیرانجمن تاریانا آثار کشف شده در چند سال گذشته کتیبه‌های مربوط به دو پادشاه عیلامی به نام‌های «اونتاش ناپیریشا» و « اینشوشیناک» هستند. همچنین کتیبه‌ مربوط به دوره‌ آکادی در این محوطه‌ باستانی کشف شد که می‌توان به عنوان بخشی از شناسنامه تل برمی از آن نام برد.

او اظهار کرد: محوطه باستانی صفه سرمسجد و محوطه تاریخی بردنشانده در مسجدسلیمان مشکلات خاص خود را دارد، ام‌الدبس دشت آزادگان گرفتار طرح آبرسانی الغدیر شده و محوطه ارجان بهبهان که محوطه ایلامی است و گنجینه مکشوفه آن شهرت جهانی دارد به دلیل ادامه عملیات میادین نفتی روی این محوطه و تعیین حریم نشدن آن همواره در خطر انجام تعرضات دیگر از جمله حفاریهای غیرمجاز است.

گهستونی همچنین به عملیات لوله‌کشی سازمان آب و فاضلاب خوزستان در اردیبهشت ۸۶ که منجر به کشف گنجینه‌ای متعلق به ۶۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد در تپه باستانی جوبجی در روستایی به همین نام از توابع رامهرمز خوزستان شد، اشاره کرد و افزود: این تپه هنگام حفار‌ی‌های پیمانکار سازمان آب و برق آسیب جدی دید. اگر این محوطه در گذشته تعیین حریم می شد هیچگاه نباید بیل های میکانیکی به صورت غیر مجاز در آن عملیات حفاری انجام می دادند.

او با بیان این که تل رضوان در رامشیر متعلق به دوره اشکانی با ۷۸ هکتار از آثار متعددی برخوردار است، خاطرنشان کرد: همچنین تپه‌های شادعلی، سبزه علی و پیون از محوطه‌های باستانی در ایذه هستند. همچنین محوطه باستانی زبرجد «اروگ» متعلق به دوره پیش از نیز در ایذه قرار دارد.

گهستونی تصریح کرد: سکونت در شهر قلعه تل با استناد آثار تاریخی بدست آمده در نشستگاه آن به گذشته‌ای بسیار دور در دوره حاکمیت پادشاهی عیلام باز می‌گردد.

او تاکید کرد: عسگرمکرم محوطه تاریخی و باستانی پیش از اسلام مجموعه‌ای از تپه، دشت و رودخانه است. طغیان های فصلی رودخانه گرگر، کشاورزی، بارش باران، ایجاد شیارهای عمیق، وجود حفاران غیرمجاز، قرار گرفتن در محدوده شهرک جدید رامین، عدم انجام هرگونه فعالیت پژوهشی و کاوش از جمله دلایل نامشخص بودن گستره شهر عسکر مکرم و تخریبهای پی در پی آن است.

این فعال میراث فرهنگی توضیح داد: هر از گاهی بیل‌های مکانیکی اقدام به خاکبرداری از محوطه عسکر مکرم می‌کنند و علاوه بر کشاورزان که روی زمین های این محوطه تاریخی کار می‌کنند جاده سازی و گود‌برداری برای احداث خط لوله آب نیز در حال انجام است.

وی اظهار کرد که موارد فوق‌الذکرتعیین حریم شدند اما تا کنون ابلاغی در مورد آنها صورت نگرفته است.

او متذکر شد: چند درصد از این محوطه‌ها با تعرض روبه رو هستند؟ در تل برمی حفاران غیر مجاز به دلیل خانه‌سازی‌های دوران جنگ با ۲۰ متر حفاری در یک خانه به دنبال رسیدن به آثار تاریخی هستند. چون میراث فرهنگی نتوانسته قوانینش را اعمال و اجرایی کند.

گهستونی یادآور شد: در بدرنشانده بر روی عرصه جاده زدند که محوطه را نصف کرده یا در سرمسجد ساختمان سازی می‌کنند. در ام الدبس یکی از نگرانی‌ها طرحی به نام غدیر است که طی آن کانالی از شمال خوزستان آب را به جنوب این استان می‌برد. این کانال بزرگ تخریب زیادی به همراه دارد و از یک محوطه باستانی می‌گذرد.

او اضافه کرد: همچنین بر روی محوطه ارجان از زمان صادق محمدی – مدیر کل پیشین میراث فرهنگی خوزستان- شرکت نفت به دنبال لزره‌نگاری و اکتشاف نفت بوده است، اما چه اتفاقی افتاده که تعیین حریمش ابلاغ نمی‌شود و وزارت نفت را نمی‌توانند قانع کنند که نباید در این منطقه حفاری صورت گیرد.

گهستونی گفت: ایوان کرخه سالها پیش توسط آقای باغبان تعیین حریم شد. چرا تعیین حریمی که برایش هزینه صورت گرفته ابلاغ نمی‌شود و چرا چندی پیش در رسانه‌ها خواندیم دوباره می‌خواهند آنجا را تعیین حریم کنند؟

وی متذکر شد: دلیل تعیین حریم دوباره ایوان کرخه و ارجان چیست؟ آیا می‌خواهند عرصه و حریم را کوچکتر کنن؟ در خوزستان در مورد تمدن ایلیمایی دانسته‌هایمان کم است. درحالی که گستره این تمدن در خوزستان زیاد است.

این فعال میراث فرهنگی یادآور شد: سنگ نوشته و نقش برجسته‌های زیادی در این خطه وجود دارد. کشف سر تندیس یک اثر الیمایی دوره اشکانی در تپه ایلامی «کلگه زرین» مسجد سلیمان توسط بیل مکانیکی نمونه‌ای از این دست است.

او ادامه داد: در شوشتر محوطه باستانی شهر دستوا که محل استقرار گور کاخ‌های پادشاهان الیمایی است وضعیت رقت بار و وخیمی دارد. چرا بخشی از تمدن الیمایی که در اینجا استقرار دارد و سالها پیش توسط آقای رهبر کاوش شده، نگهداری و تعیین حریم نمی‌کنند و روی آن کشاورزی صورت می‌گیرید؟ یا در کلگه زرین چرا تعیین حریم نمی‌کنند؟ چرا سازمان میراث فرهنگی خودش بر روی یک تپه دوره ایلیمایی موزه مردم‌شناسی راه اندازی می‌کند؟ اگر برای میراث فرهنگی ساخت و ساز عیبی ندارد پس مردم دیگر برای خود این حق را متصورند که ساخت و ساز کنند و خانه و مغازه بسازند.

گهستونی گفت: تعیین حریم شوش توسط آقای زارع و عطایی انجام شده اما تا کنون ابلاغ نشده است. قطعاً شهرداری شوش خرسند می‌شود این محوطه ۴۰۰ هکتاری نابود شود چه برسد به اینکه به ۱۲۰۰ هکتار ارتقا یابد. یکی از دلایل کوتاهی در تعیین حریم بار مسوولیتی است که برای سازمان میراث فرهنگی و سایر ارگان‌ها به همراه دارد. به نظر می‌رسد دست‌هایی نمی‌گذارند این تعیین حریم صورت بگیرد گواه این امر بودجه‌ بسیار کمی است که از طریق استان به این موضوع اختصاص می‌باید.

او تشریح کرد: در ایذه کول فرح و اشکفت سلمان متعلق به دوره عیلام میانه هستند. روی محوطه کول فرح ( تنگه‌ای در هفت کیلومتری ایذه، شامل شش نقش برجسته متعلق به دوره ایلامیان است که با توجه به سنگ نبشته‌های به جا مانده، این محل پرستشگاه نارسینا، یکی از خدایان ایلامی بوده است. (مرغداری زدند و کشاورزی می‌کنند.

گهستونی افزود: در حریم اشکفت سلمان (نیایشگاه تاریشا بزرگترین خط نوشته میخی ایلام نو را در خود جا داده‌است. اشکفت سلیمان در جنوب ایذه واقع شده و شامل چهار نقش برجسته متعلق به دوره ایلامیان و بقایای یک ساختمان متعلق به اتابکان است. این محل پرستشگاه تریشا یکی از خدایان ایلامی بوده ‌است.) مجوز ساخت تالار عروسی در عرصه داده‌اند.

وی تاکید کرد: به راستی خوزستان به عنوان بهشت باستان‌شناسی ایران با عدم تعیین حریم با فاجعه تخریب هر روزه‌ی تاریخ و آثار میراث فرهنگی مواجه است.