اخبار فرهنگی اجتماعی خوزستان

تورم فارغ التحصیلان دانشگاه در استان / فارغ التحصیلانی که با مدرک کارشناسی آرزوی آبدارچی شدن دارند/ لیسانس ادبیاتی که باغبان می شود !

شوشان / محمد رضا مکوندی: نوعی اقدم ؛ عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی از ارائه طرح بیمه فارغ التحصیلان بیکار دانشگاهی خبر داد. وی مبنای طرح یاد شده را بیکاری نیمی از فارغ التحصیلان دوره های کاردانی تا دکتری اعلام کرد.

از سوی دیگر آقای محمد جهرمی وزیر سابق کار و امور اجتماعی نیز ضمن انتقاد از نحوه گزینش دانشجو در مراکز آموزش عالی کشور گفت: نحوه انتخاب رشته بدین سان است که چنانچه دانشجوی مذکور نتوانست حد نصاب را برای ورود کسب نماید خود دانشگاه برای وی انتخاب رشته انجام و سرانجام وی را می پذیرد!!

 این انتقاد جهرمی مرا به یاد یک خاطره انداخت و یاد یکی از دوستان که مدیر یکی از مدارس غیر انتفاعی بود افتادم که در تبلیغات وسیع مدرسه غیر انتفاعی خود یکی از شرایط پذیرش دانش آموزان را شرط معدل اعلام کرده بود و وقتی از ایشان سوال کردم که شرط معدل مورد نظرشما برای پذیرش دانش آموزان چند است با خنده گفت: از ده به بالا!!

نقبی کوتاه به نحوه گزینش دانشجو در سالیان گذشته بیانگر این واقعیت است که در ابتدای دهه شصت و بعد از بازگشایی مجدد دانشگاه ها و محدودیتهای مختلف از جمله نحوه گزینش دانشجو ؛ کمبود مراکز آموزش عالی و شرایط خاص مملکت از قبیل جنگ تحمیلی باعث گردید تا ورود به دانشگاه ها برای جوانان آن روزگار همچون آرزویی در خواب و مثال سرابی دست نیافتنی باشد.

اما با تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی و ورود این دانشگاه غیر دولتی به چرخه آموزش عالی و افتتاح سریع و یکی پس از دیگری  واحدهای دانشگاه آزاد در نقاط مختلف کشور از کلان شهر تهران تا دور افتاده ترین نقاط کشور باعث گردید تا بخش عمده ای از جوانان داوطلب ورود به مقطع تحصیلات آموزش عالی  در عطش کسب مدارج عالیه به دانشگاه آزاد بروند عطشی که هم اکنون هم با گذشت سالیان دراز بعنوان یک استدلال کهنه مدیران دانشگاه آزاد همچنان در مناسبتهای مختلف بیان می گردد که البته در آن روزگار نیز دارای توجیه بوده است اما در حال حاضر شرایط با دهه های گذشته بسیار متفاوت گردیده است و این نحوه نگرش به پذیرش دانشجو در روزگار حاضر برخلاف سالیان گذشته مشکلات عدیده ای را برای جامعه به بار آورده است .

وجود صدها واحد دانشگاه دولتی ، آزاد ، پیام نور ، شبانه و....باعث شده است تا امکان دسترسی به تحصیلات عالیه برای اکثریت داوطلبان فراهم گردد. گسترش وسیع شاخه های دانشگاهی به خصوص غیر دولتی مبین این واقعیت است که  با توجه به حجم عظیم سرمایه گذاری انجام شده چه در بعد نیروی انسانی شاغل در دانشگاه ها و هیات های علمی و نیز احداث انبوه ساختمانهای پرهزینه آموزشی و اداری در نقاط مختلف کشور تنوع فراوانی  در حوزه رشته های دانشگاهی به منظور جذب هر چه بیشتر دانشجویان و به تبع آن پاسخ به حجم وسیع سرمایه گذاری های انجام شده به وجود آید اما وجود این حجم گسترده رشته های مختلف دانشگاهی و جذب وسیع دانشجو بدون توجه به واقعیات امکان سرمایه گذاری فرد بر ندرک تحصیلی در فضای جامعه درایام فراغت از تحصیلات عالیه مشکلات عدیده ای را  بدنبال دارد و در این میان چند پیامد نامطلوب  ناشی از چنین نگرشی خود  مشاهده می گردد:

-گسترش کمی مراکز دانشگاهی بدون توجه به کیفیت آموزش :گسترش وسیع دانشگاههای کشور به صدها واحد دانشگاهی از کلان شهر تهران تا کورسوترین مناطق. اگر چه از نظ کمی رشد وسیعی داشته است اما از نظر کیفی تنزل شدید علمی داشته است .

وجود اساتیدی با مدارک کارشناسی ارشد که در بسیاری از مواقع فاقد احاطه کامل حتی به  تحصیلات کارشناسی ارشد خود بوده و در مدیریت کلاس های درسی خود به محفوظات و دانسته های اندک خود فارغ از تحقیقات و پژوهش اکتفا نموده باعث گردیده تا این شرایط سطح بسیاری از دانشگاههای ما را به تعبیری در حد مدارس متوسطه کشورهای توسعه یافته کاهش بدهد. بنابراین عجیب نیست که در رده بندی 176 دانشگاه برتر دنیا هیچکدام از دانشگاه های ما نتوانستند مقامی را کسب نمایند؟!

به عبارت دیگر به موازات گسترش کمی مراکز دانشگاهی رشد کیفی مد نظر نبوده و وجود انبوه اساتیدی که احاطه  جامع به آموزش ندارند و نیز کمبود امکانات آموزشی و کارگاههای تخصصی و کمرنگ بودن جایگاه تحقیق و پژوهش و ابتکار و نوآوری باعث افت تراز کیفی بسیاری از مراکز آموزش عالی در کشو شده است.

 - تنوع گسترده در رشته های دانشگاهی بدون توجه به بازار کار: گسترش وسیع مراکز آموزش عالی دولتی و غیر دولتی؛ شبانه و روزانه و...تبعات دیگری هم داشته است.

تنوع وسیع رشته های دانشگاهی بدون توجه به نیاز جامعه و بازار کار باعث شده است تا پدیده فارغ التحصیلان بیکار تحصیلکرده در جامعه رشد سریعی یابد و عجب اینکه برغم اینکه مسئولان دانشگاه های دولتی و آزاد عدم سنخیت حجم فراوانی از رشته های دانشگاهی را با فرصتهای شغلی مشاهده می کنند اما  به نظر می آید به خاط پاسخگویی به خیل علاقمندان داوطلب ورود به چرخه آموزش عالی به ویژه بنا بر دلایل پیش گفته در خصوص  پاسخ به حجم وسیع سرمایه گذاری های مادی؛ انسانی و فیزیکی از هر گونه  تجدید نظر در محدودسازی رشته های زائد و بدون فرصت شغلی خودداری و همچنان با دانشجو پذیری وسیع و گسترش روزافزون رشته ها باعث تشدید این روند  گردند.

این مهم نه تنها باعث اتلاف هزینه های سنگین اعمال شده دانشجوی دیروز و فارغ التحصیل امروز  گردیده بلکه باعث اتلاف سال هایی از عمر بدون بازگشت ایشان در پی کسب مدارجی بی نتیجه هم می گردد. مثل آن  فارغ التحصیل کارشناسی .... که حتی با التماس به رییس اداره ای حاضر بود با مدرک کارشناسی ...آبدارچی گردد!

یا آقای لیسانس ادبیات فارسی که  نا امید از پیدا کردن شغل مرتبط با مدرکش تن به باغبانی در محیط صنعتی یک کارخانه در آفتاب سوزان خوزستان داده و چونان که با بیل در پی کندن ناشیانه ! جوی آب در پی یافتن ارتباط فعل ؛ فاعل زمان حال و ماضی دستور زبان با  شغل باغبانی سردرگم بود....و نهایتا به این نتیجه رسید که با مدرک زیر دیپلم هم می توانست کارگر ساده شود و نیازی به اینهمه جهد و تلاش و وام گرفتن و پرداخت شهریه نبود!نتیجه ای که هزاران فارغ التحصیل شاغل در رشته های غیر مرتبط با مدرک دانشگاهی بدان رسیده اند!!

 مطمئنا این حجم وسیع فارغ التحصیلان بیکار ضمن تبعات فردی برای فرد تحصیلکرده از قبیل اتلاف سرمایه و وقت؛ سرخوردگی و افسردگی و عدم امکان سرمایه گذاری مدرک تحصیلی بر شغل مرتبط در سطوح ملی نیز هزینه هایی را برای کشور دربر دارد چرا که شرایط  کشور قادر به تامین شغل مرتبط با این حجم عظیم دارندگان مدارک بی ربط ! نیست.

 امروزه در هر شهری صدها نفر فارغ التحصیلان رشته های خاصی وجود دارند مثلا یک شهر به چند فارغ تحصیل ادبیان زبان انگلیسی نیاز دارد که صدها نفر فارغ التحصیل این رشته ناامیدانه مدرک تحصیلی بی معجزه خود را نظاره گر شده اند!!

بنابراین لازم است تا کارگروهی متشکل از مدیران ارشد وزارت علوم ؛دانشگاههای دولتی و خصوص و وزارت کار و امور عالی و ... به منظور بازنگری در رشته های دانشگاهی و سنجش شرایط رشته ها با بازار کار تشکیل و ضمن حذف و یا محدود سازی رشته های غیر ضروری و بدون بازار کار سیر گسترش و تقویت رشته های دانشگاهی بر اساس نیاز جامعه و بر مبنای رشته های متضمن کارآفرینی   صورت پذیرد.

-  جلوگیری از رشد کمی موسسات آموزش عالی : با توجه به وجود صدها شاخه واحدهای آموزش عالی در مناطق مختلف کشور ضروری است هر گونه توسعه دانشگاه ها به صورت جدی ممنوع و مبنای فعالیت نیز صرفا کیفی سازی رشته های دارای بازار کار قرار گیرد . دلیلی ندارد در حالی که  رد پای موسسات آموزش عالی را می توان در دور ترین مناطق کشور مشاهده کرد باز هم به فکر گسترش کمی رشته ها و واحدهای دانشگاهی باشیم که اگر چه در کوتاه مدت موجب رونق واحد دانشگاهی  و بازگشت سرمایه می گردد اما در بلند مدت مشکلات عدیده ای را برای جامعه بدنبال دارد.

 -فارغ التحصیلان بیکار باعث افت تحصیلی در سطوح تحصیلات عمومی: در کنار شرایط مختلف منجر به افت تحصیلی در بین دانش آموزان در تحقیق و بررسی دلایل افت تحصیلی با دانش آموزان داشته ام به نکات جالبی اشاره کردند: یکی از دلایل  وجود رشد افت تحصیلی در مقاطع راهنمایی و متوسطه وجود فارغ التحصیلان بیکار در خانواده است  وقتی عضو تحصیل کرده خانواده نتواند بعد از سالها زحمت و درس خواندن شغلی برای خود بیابد انگیزهای تحصیل و دست یافتن به  مقاطع بالاتر تحصیلی در دیگر اعضای خانواده نیز تحت تاثیر این واقعیت می تواند کمر نگ شود.

فارغ التحصیلان بیکار ؛ سرمایه گذاری بدون بازگشت و گسترش فقر: دلایل مختلفی برای  وجود پدیده نامیمون فقر در کشورمان وجود دارد که ناشی از عدم وجود فقر ذانی در کشورمان و عمدتا ناشی از سیاست های اقتصادی غلط در طول سالیان است که در یاداشتی جداگانه تشریح خواهد شد.

 اما در کشوری که بیش 80 درصد مردمش در معرض مشکلات اقتصادی قرار داردند و 14 میلیون نفر زیر خط فقر داردخانواده ای با اتکاء به درآمدی کارگری یا کارمندی اندک  یکی دو فرزندش را بادر مضیقه قرار دادن  مالی خانواده و حذف به اجبار بسیاری از نیازمندیها و اخد وام و قرض و قوله و.... راهی مراکز عالی می نماید تا از قبل این سرمایه گذاری آینده بهتری را برای فرزندانش رقم بزند اما با گذشت سال های سختی و فارغ التحصیلی فرزند یا فرزندان و عدم سنخیت مدرک تحصیلی با بازار کار و سایر مشکلات موجود بر سر راه یافتن شغلی مناسب نه تنها این سرمایه گذاری که موجب ایجاد تنگناهای متعدد مادی برای خانواده شده است بی پاسخ می ماند بلکه  هزینه های سنگین تحصیلات و عدم تناسب کفه درآمدها و مخارج  زندگی که اکنون مخارج کمر شکن تحصیلات بدان اضافه شده خانواده را مستاصل و مقروض  می کند و در واقع  هزینه های سنگین تحصیلات عالیه برای بسیاری از خانواده های ایرانی از مصادیق گسترش فقر در خانواده های متوسط و دهک های پایین جامعه ایرانی است!........

-تحصیلات عالیه ؛ افزایش توقعات بدون پاسخ فرد تحصیلکرده: فرد فارغ التحصیل دانشگاهی به حق بواسطه تحصیلاتش خواهان شرایط بهتر زندگی است و توقع دارد که در شغلی مناسب بکارگیری گردد اما این توقع بقول عضو هیات رییسه مجلس برای نیمی از فارغ التحصیلان فراهم نمی گردد و این فرهیخته بیکار به حق تن به ازدواج نمی دهد ! چون می بیند در تامین زندگی خودش مانده چه برسد به گرفتن شریکی در زندگی!

 بنابراین تجرد و سا لهای تنهایی و افزایش سن.....و یا دختر تحصیلکرده چون عنوان کارشناس یا کارشناس ارشد را یدک می کشد توقع دارد با همتای خود ازدواج کند و داوطلب زندگی مشترکش می بایست شرایط مناسبی برای وی فراهم و توقعاتش را برای یک زندگی برخوردار از شرایط مادی مناسب مثل مسکن و خودرو و... پاسخ گوید....  بالاخره این خانم زحمت های فراوانی برای کسب مدارج علمی متحمل شده و در بهترین سالهای زندگی خواستگاران متعدد خود را به خاطر نداشتن تحصیلات همسطح  و یا عدم توانایی در پاسخ به مطالبات پاسخ  منفی می دهد! به امید اینکه خواستگار بهتری بیاید و بدین سان این خانم تحصیلکرده هم به جمع آن پانصد هزار دختری که از سن ازدواج عبور کرده اند ممکن است اضافه شود! و سن ازدواج جوانان عزیز ما از مرز 35 سالگی هم عبور می کند.... عبوری که همچنان افزایش می یابد!!

 اکنون ادعای پاسخ به ایجاد امکانات  برای رفع عطش  داوطلبان سالیان دور در تامین امکان ادامه تحصیل ایشان حالا بسان مثال تشنگانی است که از فرط سیرابی مفرط  متورم شده اند! حداقل دو دهه نظام آموزش عالی کشور ما مثل پیچک قد کشیده و گسترش فراوانی یافته گسترشی منهای تجدید نظر و آینده نگری..... بنابراین لازم است تا با تشکیل شورای تخصصی سیاستگذاری رشته های دانشگاهی متشکل از وزاری کار و اموراجتماعی و آموزش عالی و نیز دانشگاههای آزاد و دولتی با شناسایی و حذف رشته های فاقد بازار کار و نیز محدود سازی جدی رشته های دارای موقعیت محدود در کلیه واحدهای دانشگاهی سراسر کشور اقدام جدی به عمل آید و از سوی دیگر با سیاستگذاری منطبق با شرایط جامعه ضمن گسترش رشته های مورد نیاز جامعه از قبیل رشته های  فنی و حرفه ای بر ایجاد رشته های متاثر از کارآفرینی های جدید ترجیحا با به کارگیری مدل های دانشگاه های دیگر کشورها و مشاغل نوظهور در کشورمان در بخش های مختلف  و نیز توجه جدی به بخشهای صنعت و کارآفرینی در ابعاد مختلف در موسسات آموزش عالی شرایطی فراهم گردد  از سوی دیگر نیز باید فارغ التحصیلان رشته های دانشگاهی بتوانند  برای کسب تجارب عملی  وکاهش حداقلی شرایط بیکاری بعنوان کاروز در دوران بیکاری  در مشاغل مرتبط با مدرک خود بکارگیری واز پوشش های حمایتی همچون بیمه بیکاری و درمانی برخوردار گردند.